Još tačno deset dana deli nas do predstojećeg delimičnog pomračenja Sunca koje će biti vidljivo iz Srbije. Predstojeće pomračenje Sunca je treće, od četiri pomračenja ove godine. Prethodilo mi je jedno delimično pomračenje Sunca (30. aprila) i totalno pomračenje Meseca (16. maj). Do kraja godine odigraće se još jedno totalno pomračenje Meseca. Prvi put posle 2018. godine u ovoj godini neće biti totalnih pomračenja Sunca ili Meseca.
Predstojeće delimično pomračenje Sunca jedino je ovogodišnje pomračenje koje se vidi iz naših krajeva. U utorak, 25. oktobra, pomračenje počinje oko 11:25 h i traje do 13:42 h. Maksimum pomračenja nastupiće oko 12:33 h i njegova magnituda iznosiće 42,5%.
Ako na dan pomračenja budete u Nišu pomračenje možete da posmatrate sa članovima Astronomskog društva “Alfa”. U planu je i predavanje o pomračenjima. Za više informacija o planiranim aktivnostima pratite sajt i Facebook stranu AD “Alfa”, kao i sajt Departmana za fiziku PMF-a u Nišu.
Ovo pomračenje Sunca videće se širom istočne hemisfere naše planete, od Islanda (gde će se odigrati otprilike u vreme izlaska Sunca) do zapadne Indije (gde če pomračenje nastupiti u vreme zalaska Sunca). Najbolja mesta za posmatranje su iz velikog dela Evrope, Srednjeg istoka, zapadne Azije i severoistočne Afrike. Maksimum pomračenja videće se iz Zapadnog Sibira (oko 2500 km severoistočno od Moskve) , gde će oko 82% površine diska, tj. 86% prečnika Sunca biti prekriveno senkom Meseca. Magnituda pomračenja u nekim od velikih gradova iznosiće: Moskva(71%), Teheran (64%), Stokholm (56%), Delhi (55%), Istanbul (49%), Kairo (37%), London (26%), Pariz (24%) itd. Za druga mesta podatke možete da pronađete ovde.
Kako posmatrati pomračenje?
Pomračenje Sunca je, za posmatranje, jedna od najatraktivniji astronomskih pojava. Posmatranje pomračenja je relativno lako i nije neophodna nikakva dodatna optička oprema, ali neophodno je voditi računa o bezbednosti, tj. Sunce nikad ne treba gledati nezaštićenim okom već je obavezno koristiti različita sredstva zaštite. Najbolja zaštita za posmatranje su specijalne folije ili naočare, ali do njih najčešće nije lako doći. Od, skoro svima dostupnih materijala, najsigurnije je koristiti zaštitna stakla za zavarivanje (oznaka #14). Ako niste sigurni koju zaštitu da koristite za posmatranje jedan od kriterijuma koji može da vam pomogne pri donošenju izbora je zaštita kroz koju možete da vidite bilo šta iz okoline, osim Sunca (ili užarene niti u standardnoj sijalici) nije dobra! Prema tome, koliko vam god bile dobre naočare za Sunce – ne koristite ih! Naravno, ne koristite ni oblake kao solarni filter.
U slučaju da nemate ništa od navedenih sredstava zaštite, pomračenje Sunca možete da posmatrate i indirektnim metodama. Za razliku od direktnih metoda gde tokom posmatranja okom gledate direktno u Sunce, kod indirektnih metoda posmatrate link Sunca na nekom zaklonu. Dva najpoznatija primera indirektnih metoda su “pinhole” kamera i projekcija kroz optičke instrumente (dvogled, teleskop).
Zanimljiv i efikasan način za posmatranje je korišćenjem “pinhole” kamere, koju je vrlo jednostavno napraviti. Ova kamera sastoji se od kartonske kutije, parčeta folije i nekog zaklona (beo papir). Sve što je potrebno da uradite je da na jednom kraju kutije izbušite veću rupu, na tu rupu postavite foliju, a na foliji iglom napravite vrlo mali otvor. Na drugom kraju kutije postavite beo papir. Ovu jednostavnu “pinhole” kameru okrenite u pravcu Sunca tako da svetlost pada pravo kroz rupicu na papir. Na papiru će se formirati lik Sunca. Na ovaj način možete da vidite pege na Sunčevom disku i da pratite pomračenje. Detaljno uputsvo za pravljenje “pinhole” kamere možete da pronađete ovde ili ovde.
Indirektno posmatranje Sunca kroz dvogled/teleskop realizuje se na sličan način kao i kroz “pinhole” kameru. Ako se odlučite za ovaj metod neophodno je da vodite računa o zagrevanju unutrašnjosti teleskopa i nikada ne ostavljajte dvogled/teleskop dugo okrenut u pravcu Sunca, pošto može doći do pregrevanja i deformacije unutrašnjih elemenata.
U slučaju da se odlučite za direktno posmatranje teleskopom/dvogledom, ili fotografisanje pomračenja, obavezno koristite zaštitne folije i sredstva koja su za to predviđena, da bi sprečili oštećenja osetljive opreme.
Kada je sledeće pomračenje?
Gledano za celu planetu pomračenje Sunca nastaje nije retka pojava. Svake godine na Zemlji se dogodi između dva i pet pomračenja Sunca. Poslednji put je pet pomračenja u godini zabeleženo je 1935. godine, a sledeći put to će se dogoditi tek 2206. godine. U proseku, u svakom veku nastupi oko 240 pomračenja Sunca. Iako na osnovu ovih podataka pomračenje Sunca deluje kao česta pojava mi ga ne viđamo toliko često. Zona pomračenja, naročito totalnog, je mala i tokom svakog pomračenja pokriva samo jedan mali deo površine naše planete. U proseku iz iste tačke na Zemlji moguće je posmatrati totalno pomračenje jednom u 300-400 godina.
Sledeće sledeće totalno pomračenje u Evropi videće se 12. avgusta 2026. godine, ali iz naših krajeva ovo pomračenje će biti vrlo “malo”. Godinu dana kasnije, 2. avgusta 2027. godine linija totalnog pomračenja proćiće kroz sever Afrike i tada će iz naših krajeva biti vidljivo pomračenje magnitude 67%. Ako ne želite da čekate 2027. godinu predstojeće pomračenje (25. oktobra) je najbolja prilika za posmatranje delimičnog pomračenja Sunca..
